Theo ghi chép từ cuốn sách Đại Nam nhất thống chí: vị tướng “Nhất phẩm đại vương” được thờ phụng tại Đền Đức Thánh Cả này thuộc dòng dõi Kinh Dương Vương, con cháu của vua Hùng. Ngài là một vị tướng tài giỏi bên cạnh Lý Bôn, đã từng được phong làm “Tổng thống quân vụ thủy đạo thượng tướng quân” cùng với các binh sĩ anh dũng đánh nam dẹp bắc, khí khái hào hùng vang dậy cả đất trời. Ngài cùng với đại tướng Phạm Tu thống lĩnh quân sĩ, phía bắc dẹp tướng giặc Tiêu Tư nhà Lương, phía Nam dẹp giặc Chăm Pa xâm lược giúp đất nước thanh bình.
Di tích lịch sử văn hóa Đền thờ Trình Minh tại làng Ngọc Chuế, xã Hà Châu, là nơi thờ danh tướng Trình Minh, một nhân vật lịch sử tài năng và mưu lược. Người có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân ở thế kỷ thứ X.
Theo sử sách ghi lại Nữ tướng Lê Chân sinh ngày mùng 8 tháng 2 năm 20 đầu Công nguyên. Bà sinh ở miền biển Quảng Ninh; lập trang ấp, rèn quân binh tại thành phố biển Hải Phòng nhưng lại tuẫn tiết ở miền núi vùng Lạt Sơn (nay là thôn Hồng Sơn, Kim Bảng, Hà Nam).
Mang mối thù nhà, nợ nước, nghe lời truyền hịch cứu nước của Trưng Nữ Vương, Lê Chân đã đem nghĩa quân theo Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa. Đây là cuộc đấu tranh vũ trang đánh giặc, cứu nước oai hùng của những nữ tướng đầu Công nguyên trong lịch sử nước ta. Những nữ tướng tuổi đôi mươi, dưới ách thống trị của giặc phương Bắc đã sớm có chí hướng mưu đồ nghiệp lớn. Dưới cờ tụ nghĩa, các nữ tướng đã cùng nhân dân cả nước khởi nghĩa đuổi giặc Hán.
Ngày 24/6 (Âm lịch) hàng năm, hàng chục ngàn du khách thập phương trong cả nước nô nức đổ về đền Lảnh Giang, một ngôi đền lớn nằm bên bờ sông Hồng thuộc địa phận xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam dâng lễ Quan Lớn Đệ Tam cầu cho Quốc thái, Dân an; mưa thuận gió hòa; sức khỏe và lộc tài.
Tứ phủ là khái niệm thường được đi liền với khái niệm tam phủ – hệ thống ba vị mẫu đệ nhất, đệ nhị và đệ tam (Thiên – Địa – Thoải), còn gọi là Tam phủ Công Đồng.
Từ thời vua Lê Lợi mới ghép thêm phái Thanh Sơn vào hệ thống thờ thần linh tam phủ, hình thành hệ thống tứ phủ (Thiên – Địa – Thoải – Nhạc). Tuy nhiên, do các tín ngưỡng Việt Nam hầu như chỉ được gìn giữ từ đời này sang đời khác qua hình thức truyền khẩu mà không có tài liệu rõ ràng và ít được nghiên cứu. Do đó có sự đa dạng tùy theo từng vùng, và được giải thích theo nhiều hướng khác nhau.
Vậy cụ thể hệ thống các vị thần linh bao gồm những ai? Bạn đọc cùng theo dõi trong nội dung sau đây.
Hệ thống tóm tắt
Bồ Tát
Đức Vua Cha
Thánh Mẫu
Hội đồng Quan Lớn
Ngũ Vị Tôn Quan
Lục Phủ Tôn Ông
Quan Nam Tào – Bắc Đẩu
Nhị Vị Quỳnh Quế Công Chúa
Thập Nhị Vị Chầu Bà
Thập Vị Ông Hoàng
Bát Bộ Sơn Trang
Tứ Phủ Thánh Cô
Cô Bản Đền Bản Cảnh
Thập Nhị Cô Sơn Trang
Tứ Phủ Thánh Cậu
Hạ Ban
Hệ thống các vị Thánh phối thờ cùng Tứ Phủ
Hệ thống Mẫu Thần
Công đồng Trần Triều
Hệ thống Nữ Thần
Hệ thống Nam Thần
Diễn giải chi tiết
Bồ Chư Phật và Bồ Tát
Nhiều người thường cho rằng Tứ Phủ Vạn Linh hoàn toàn không liên quan đến Đạo Phật. Trái ngược lại, Đạo Phật lại có vị trí quan trọng trong hệ thống Tứ Phủ. Thường thấy tại các ngôi đền thuộc Tứ Phủ thường đặt tượng thờ Bồ Tát thờ tự, cung kính. Ngoài ra trong các bài văn khấn Tứ Phủ cũng thỉnh đến Bồ Tát.
Đức Vua Cha
Đức Vua Cha là những vị thần đứng đầu bốn miền: Trời – Đất – Núi – Nước trong vũ trụ. Các ngài có quyền năng tối linh, ra lệnh cho các vị thần khác. Các ngài có đền thờ riêng. Tại các ngôi đền khác, ngài có ban thờ riêng nhưng không phải tại vị trí cao nhất. Bởi vị trí cao nhất, theo quan niệm thờ tự tại đền điện Việt Nam, thì vị trí này là hậu cung luôn là nơi thờ Tam tòa Thánh Mẫu.
Các vị Đức Vua Cha đại thánh bao gồm:
Vua Cha Thiên Phủ (vùng trời) – Danh hiệu: Ngọc Hoàng Thượng Đế – Màu sắc đại điện: màu vàng
Vua Cha Nhạc Phủ (vùng rừng núi) – Danh hiệu: Đức Thánh Tản Viên, Tản Viên Sơn Thánh – Màu sắc đại diện: màu xanh.
Vua Cha Địa Phủ (vùng đất): hiện chưa có tài liệu nào ghi chép về vị thánh nắm giữ ngôi vị này trong tín ngưỡng Tứ Phủ.
Thánh Mẫu
Thánh Mẫu bao gồm 4 vị thánh mẫu có quyền phép tối cao theo Tứ Phủ Vạn Linh và 3 vị thánh mẫu hay Tam Tòa Thánh Mẫu theo Công đồng Tam Phủ. Giống như Đức Vua Cha, mỗi vị thánh mẫu mang quyền phép phụ trách mỗi vùng riêng biệt gồm vùng trời, núi rừng, vùng nước và vùng đất. Tại các ngôi đền trên đất Bắc, Tam Tòa Thánh Mẫu được thờ tự phổ biến và được đặt tại vị trí cao nhất và cung kính nhất tại cấm cung hay hậu cung. Các mẫu thường có có các thánh cô theo hầu và giúp việc (Tứ Phủ Thánh Cô sẽ được nêu ở mục sau). Nếu dâng lễ hay hầu thánh mẫu thường có nhiều quy tắc phức tạp hơn những vị thánh khác. Bạn đọc tham khảo cụ thể tại mỗi bài đọc viết chi tiết về mỗi vị thánh mẫu.
Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: La Bình Công Chúa – Màu sắc: màu xanh
Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ (Thoải Phủ) – Danh hiệu: Xích Lân Công Chúa – Màu sắc: màu trắng
Hội đồng Quan Lớn
“Năm dinh quan lớn, mười dinh các quan” là câu văn khấn để thỉnh hội đồng quan lớn bao gồm 10 vị tôn quan có công giúp Vua Cha Bát Hải Động Đình đánh giặc ngoại xâm thời vua Hùng Vương thứ 18. Các ngài thay mặt Mẫu cai quản 4 cõi Thiên Địa Thủy Nhạc.
Tuy nhiên, trong hệ thống thần linh Tam Tứ Phủ lại chia ra các vị thuộc Ngũ Vị Tôn Quan và các vị thuộc Lục Phủ Tôn Ông. Có thể bởi tại một số bản thần tích nói rằng Ngũ Vị Tôn Ông là con của Ngọc Hoàng Thượng Đế giáng hạ cùng một lúc vào nước Nam làm 5 trong 10 vị tướng của Vua Cha Bát Hải Động Đình để giúp Vua Cha đánh thắng giặc ngoại xâm trên 8 cửa biển thời Hùng Vương thứ 18.
Còn 5 vị tướng còn lại của Vua Cha Bát Hải Động Đình được xếp vào hàng Lục Phủ Tôn Ông, từ quan đệ Lục đến Quan Đệ Thập và ít được thờ tại các đền thờ thuộc Tứ Phủ. Trong đó, Quan Điều Thất và Quan Triệu Tường thường hay được thỉnh về đồng sau hàng Ngũ Vị Tôn Quan.
Quan Nam Tào – Bắc Đẩu là các vị thần trông coi các ngôi sao trong hai chòm sao Nam Tào và Bắc Đẩu. Các ngài không xuất hiện trong nghi thức hầu đồng và cũng không có đền thờ riêng. Tuy nhiên, các ngài được phối thờ tại nhiều đền điện thuộc hệ thống thần linh Tứ Phủ và hiện chưa có màu sắc đại diện.
Quan Nam Tào
Quan Bắc Đẩu
Nhị Vị Quỳnh Quế Công Chúa
Quỳnh Hoa Công Chúa và Quế Hoa Công Chúa là hai vị hầu cận Mẫu Thượng Thiên hay Tam Tòa thánh mẫu được gọi chung là Nhị vị Quỳnh Quế Công Chúa.
“Ban cho chúa ở chầu bà Liễu tiên
Vâng lệnh truyền sớm trưa chầu trực”
Tuy nhiên, trong nghi thức hầu đồng hiện nay không có các giá Chầu Quỳnh Chầu Quế.
Thập Nhị Vị Chầu Bà
Thập nhị vị Chầu Bà còn được nhân gian gọi là thập nhị Tiên nương. Đây là hàng vị gồm mười hai vị chầu bà cai quản khắp vùng bốn phương tám hướng trải từ vùng rừng đến vùng nước. Các vị đều được coi là hóa thân, người phục vụ trực tiếp của Tứ Vị Thánh Mẫu. Nhân dân thường coi Tứ Vị Chầu Bà là đại diện cho thần linh Tứ Phủ. Dù vậy, số lượng các vị thánh mẫu tăng lên con số 12.
Một số vị Chầu Bà thường về giáng đồng nên được con nhang đệ tử biết rõ về thần tích, rõ ràng về nơi thờ tự riêng. Một số Chầu Bà thì bị hạn chế về mặt thông tin tìm hiểu.
Hệ thống Thập Nhị Vị Chầu Bà gồm:
Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên (Thiên phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ
Chầu Đệ Tam Thoải Phủ (Thoải Phủ) – Danh hiệu: Thủy Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu trắng.
Chầu Đệ Tứ Khâm Sai (Địa phủ) – Danh hiệu: Chiêu Dung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Chầu Năm Suối Lân (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Suối Lân Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc xanh thiên thanh.
Chầu Lục Cung Nương (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Lục Cung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu lam.
Chầu Bảy Kim Giao (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Tân La Công Chúa. Màu sắc đại diện: màu tím hoặc xanh.
Chầu Tám Bát Nàn (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Nữ Tướng Bát Nàn – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Chầu Chín Cửu Tỉnh – Màu sắc đại diện: màu đỏ (một số nơi là màu hồng)
Chầu Mười Đồng Mỏ (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Nữ Tướng Đồng Mỏ Chi Lăng – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Chầu Bé Bắc Lệ (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Bắc Lệ Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc xanh chàm.
Chầu Bản Đền – Danh hiệu: Thủ Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu hồng, màu xanh hoặc màu trắng.
Thập Vị Ông Hoàng
Dưới hàng Chầu Bà là Thập Vị Ông Hoàng. Thập vị Ông Hoàng đều có gốc tích là con trai Vua Cha Bát Hải Động Đình, tuy nhiên các thần tích Thập Vị Ông Hoàng thường được địa phương hóa mà gắn với một nhân vật lịch sử thường là các danh tướng có công dẹp loạn cứu nước, đóng góp vào công cuộc khai sáng, mở mang đất nước, giúp đỡ nhân dân ổn định cuộc sống. Trong số 10 ông thì có ba ông thường về giáng đồng gồm Ông Hoàng Bơ, Ông Hoàng Bẩy, Ông Hoàng Mười. Bởi vậy, đây cũng là ba ông hoàng được nhân dân biết đến nhiều hơn cả so với các Ông Hoàng còn lại.
Ông Hoàng Cả (Thiên Phủ) – Danh hiệu Ông Hoàng Quận/ Lê Lợi – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
Ông Hoàng Đôi (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
Ông Hoàng Bơ (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu trắng.
Ông Hoàng Tư (Địa Phủ) – Danh hiệu: Ông Hoàng Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Ông Hoàng Năm – Màu sắc đại diện: màu xanh ngọc
Ông Hoàng Lục – Màu sắc đại diện: màu đỏ, hoặc đen hoặc xanh.
Ông Hoàng Bảy (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Ông Bảo Hà, Ông Hoàng Bảy Bảo Hà – Màu sắc đại diện: màu lam hoặc tím chàm.
Ông Hoàng Bát (Thoải Phủ) – Bao gồm 2 vị là Ông Hoàng Bắc Quốc mặc áo vest kiểu Tàu và Ông Hoàng Bát Nùng mặc áo vàng khi ngự đồng.
Ông Hoàng Chín (Thiên Phủ) – Danh hiệu: Ông Chín Cờn Môn hoặc Ông Chín Thượng Ngàn – Màu sắc đại diện: Ông Chín Cờn Môn – màu đen,
Ông Chín Thượng Ngàn – màu xanh đỏ xen kẽ.
Ông Hoàng Mười (Địa Phủ) – Danh hiệu: Ông Nghệ An – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Ông Hoàng Báo Đông Cuông – Màu sắc đại diện: màu vàng.
Bát Bộ Sơn Trang
Bát Bộ Sơn Trang là 8 vị tướng Sơn Trang hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Con số 8 đại diện cho 8 phương trời đất. Chúa Sơn Trang ngự ở giữa tám vị đại diện cho vị thánh mẫu ở trung tâm trời đất.
Tương truyền, các vị này là 8 vị tướng phù giúp An Dương Vương giữ nước. Đồng thời các vị cũng hiển linh giúp Hai Bà Trưng và các đời vua sau này.
Tứ Phủ Thánh Cô
Tứ Phủ Thánh Cô là những vị thánh cô hầu cận các vị Thánh mẫu hoặc các Chầu. Người ta thường có lời tấu để cô kêu thay lạy đỡ trước cửa Thánh Mẫu để Mẫu chứng cho lòng thành của con nhang đệ tử.
Cô Đệ Nhất Thượng Thiên (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
Cô Đôi Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
Cô Bơ (Thoải Phủ) – Danh hiệu: Cô Bơ Thoải Phủ, Cô Bơ Bông, Cô Bơ Hàn Sơn, Cô Ba Tây Hồ – Màu sắc đại diện: màu trắng.
Cô Tư Tây Hồ (Địa Phủ) – Màu sắc đại diện: màu vàng
Cô Năm Suối Lân (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh thiên thanh hoặc xanh lá.
Cô Sáu Sơn Trang (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc tím chàm.
Cô Bảy Kim Giao (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu tím hoặc chàm xanh.
Cô Tám Đồi Chè (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh, có nơi là tím hoa cà.
Cô Chín Sòng Sơn (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu hồng.
Cô Mười Mỏ Ba (Nhạc Phủ) hoặc Cô Mười Đồng Mỏ – Màu sắc đại diện: màu vàng
Cô Bé Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) với màu áo ngự về đồng họa tiết thổ cẩm
Cô Bé Đông Cuông (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh
Cô Bé Thoải Phủ (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu trắng
Cô Bản Đền Bản Cảnh
Cô Bản Đền Bản Cảnh là tiên cô không thuộc hàng chính thống trong hệ thống thần linh Tứ Phủ. Tại mỗi đền, người ta thường có ban thờ cô (cô bé bản đền). Danh xưng cô sẽ được đặt theo tên của ngôi đền đó. Cô được hầu đồng sau giá cô bé, y phục phụ thuộc vào từng vùng.
Cô Nhất Vân Đình là tiên cô bản địa vùng đất Ứng Hòa
Cô Cả Bắc Ninh với màu áo tứ thân màu nâu khi ngự về đồng
Cô Đôi Cam Đường với màu áo tứ thân màu xanh khi ngự về đồng
Cô Bé Sapa
Cô Bé Minh Lương
Cô Bé Thạch Bàn
Cô Bé Chín Tư – Cô Bé Lục Cung
Cô Bé Cây Xanh
Cô Bé Tân An
Cô Bé Xương Rồng – Cô Bé Xương Long
Cô Bé Cấm Sơn
Cô Bé Bắc Nga
Cô Bé Mỏ Than
Cô Bé Đen với màu áo ngự về đồng là màu đen hồng
Cô Bé Đèo Kẻng
Cô Bé Nguyệt Hồ
Cô Bé Đồng Đăng
Thập Nhị Cô Sơn Trang
Thập nhị cô sơn trang gồm 12 thánh cô theo hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Danh xưng các cô được nhân dân gọi theo tên của từng địa phương như Cô Cả Núi Dùm, Cô Đôi Bắc Lệ, Cô Bơ Thượng Ngàn, … tất cả đều liên quan đến những vùng đất có núi non trùng điệp. Đôi khi các cô vẫn giá ngự trong các nghi thức hầu đồng và có y phục khác nhau.
Cô Cả Núi Dùm với màu áo ngự về đồng là màu xanh lá và khăn áo giống với Cô Đôi Cam Đường
Cô Đôi Bắc Lệ
Cô Bơ Thượng Ngàn
Cô Tư Ỷ La với màu áo về đồng là màu vàng nhạt hoặc màu xanh
Cô Năm Đồng Tiền
Cô Sáu Đồi Ngang
Cô Bảy Tuyên Quang
Cô Tám Thượng Ngàn
Cô Chín Thượng Ngàn với màu áo về đồng là màu xanh lá
Cô Mười Suối Ngang với màu áo ngự về đồng là màu xanh lam
Cô Mười Một Đồng Nhân
Cô Mười Hai Thượng Ngàn
Tứ Phủ Thánh Cậu
Tứ Phủ Thánh Cậu là các phụ tá của các Ông Hoàng. Các cậu là những người chết trẻ, từ 1 – 9 tuổi và hiển linh thành các bé Thánh. Trong các vị Thánh Cậu thì chỉ có 4 vị được cắt cử đi chấm linh nhận đồng và loan giá ngự đồng gồm Cậu Cả Thượng Thiên, Cậu Đôi Thượng Ngàn, Cậu Bơ Thoải Cung và Cậu Bé. Cậu Bơ và Cậu Bé là hai thánh cậu thường xuất hiện tại tất cả các buổi hầu đồng.
Cậu Hoàng Cả (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ
Cậu Hoàng Đôi (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá
Cậu Bé Bản Đền (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh.
Hạ Ban
Hạ Ban gồm các vị thánh là Quan Ngũ Hổ và Xà Thần. Các vị được đặt ban thờ ở phía dưới điện thờ Mẫu. Quan Ngũ Hổ và Xà Thần cũng có giá hầu nhưng phải những thầy đồng cựu có căn thật mới hầu được.
Quan Ngũ Hổ
Xà Thần
Hệ thống các vị Thánh phối thờ cùng Tứ Phủ
Hệ thống Mẫu Thần
Mẫu Thần là những vị mẫu bà được nhân dân tôn xưng, thờ phụng, lập đền thờ do có công lao lớn đối với việc cải thiện đời sống nhân dân.
Mẫu Đầm Đa – Danh hiệu: Quốc Mẫu Âu Cơ
Tứ Vị Vua Bà – Danh hiệu: Tứ vị Thánh Nương
Mẫu Thiên Y A Na – Nguồn gốc: nữ thần Po Nagar của người Chăm – Danh xưng: Thiên Y A Na hoặc Bà Chúa Ngọc
Quốc Mẫu Hoàng Thái Hậu Ỷ La – Danh hiệu: Nguyên Phi Ỷ Lan
Công đồng Trần Triều
Tín ngưỡng thờ Công Đồng Trần Triều, đứng đầu là Đức Thánh Trần, là tín ngưỡng dân gian của người Việt, được hình thành qua quá trình thánh hóa, thần hóa các nhân vật lịch sử có thật thời nhà Trần. Những người có công lớn trong cuộc kháng chiến 3 lần chống quân Nguyên Mông, giữ yên nước nhà. Trong đó, người được nhân dân ghi nhớ công ơn nhất và tôn sùng nhất đó chính là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Trong tâm thức người dân, ông là người phù hộ cho sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước, thời bình, ông bảo hệ quốc thái dân an, giúp nhân dân diệt trừ tà ma, chữa bệnh, ban tài phát lộc.
Công đồng Trần Triều gồm các vị thánh:
Đức Đại Vương Trần Triều – Danh hiệu: Đức Thánh Trần, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn – Màu đại diện: màu đỏ
Vương Phụ – An Sinh Vương Trần Liễu.
Vương Mẫu – Thuận Thiên Hoàng Hậu và Thiên Đạo Quốc Mẫu
Phu nhân – Thiên Thành Công Chúa/ Nguyên Từ Quốc Mẫu
Tứ Vị Vương Tử – con trai Đức Thánh Trần – Màu đại diện: màu đỏ – gồm các vị thánh:
Đức Thánh Cả
Đức Thánh Phó
Đức Thánh Tam
Đức Thánh Tứ
Nhị Vị Vương Cô
Vương Cô Đệ Nhất – Màu đại diện:màu đỏ
Vương Cô Đệ Nhị – Màu đại diện: màu vàng hoặc xanh lá
Lục Tướng Trần Triều – Màu sắc đại diện: màu đỏ
Phạm Ngũ Lão
Yết Kiêu
Dã Tượng
Nghĩa Xuyên tướng quân
Hùng Thắng tướng quân
Huyền Quang tướng quân
Đức Ông Tả Hữu
Vương Tôn
Cô Bé Cửa Suốt – Màu sắc đại diện: màu trắng
Cậu Bé Cửa Đông – Màu sắc đại diện: màu vàng hoặc trắng
Ngũ Hổ Đại Tướng: gần tương tự hạ ban trong hệ thống thần linh Tứ Phủ
Hệ thống Nữ Thần
Giống với Tứ Phủ Ông Hoàng, hay hệ thống Mẫu thần, các vị nữ thần được phối thờ cùng Tứ Phủ là những vị chúa bà xuất thân từ nhân dân nhưng sau này trở thành nhân vật lớn, có công lao đóng góp cho đất nước, thường góp công trong các trận chiến dẹp giặc xâm lăng tại các đời vua khác nhau được nhân dân biết ơn, cung kính và lập đền thờ cung phụng mãi về sau.
Chúa Đệ Nhất Tây Thiên – Danh hiệu: Tây Thiên Quốc Mẫu, Chúa Bói Đệ Nhất – Màu đại diện: màu đỏ.
Chúa Đệ Tam Lâm Thao – Danh hiệu: Chúa Lâm Thao, Chúa Bói Đệ Tam – Màu sắc đại diện: màu trắng.
Chúa Thác Bờ Hòa Bình – Danh hiệu: Chúa Thác Bờ – Màu sắc đại diện: màu trắng.
Chúa Long Giao
Bà Chúa Cà Phê – Màu sắc đại diện: màu đen, một số ít nơi là màu xanh hoặc vàng.
Chúa Ba Nàng – Màu sắc đại diện màu chàm
Bà Chúa Tộc Mọi – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc chàm
Chúa Bà Ngũ Phương – Danh hiệu: Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa, Đức Vũ Quận Quyến Hoa Công Chúa – Màu sắc đại diện: thường là màu trắng.
Chùa Bà Đá Đen
Bà Chúa Kho – Màu sắc đại diện: màu đỏ
Bà lớn Tuần – Danh hiệu: Lẫm Sơn Công Chúa, Lẫm Sơn Công Chúa Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu đỏ
Nữ Tướng Lê Chân
Công chúa Ngọc Hân
Lộc Hoa Công Chúa – Danh hiệu: Bà Chúa Lộc
Bà Chúa Vực
Công Chúa Lân Ngọc
Chúa Bà Thiên Thiên Uy Linh Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
Chúa Bà Ngũ Hành – Danh hiệu: Ngũ Hành Nương Nương, 5 mẹ ngũ hành – Màu sắc: 5 màu gồm xanh, đỏ, vàng, trắng, đen.
Quế Nương và Thị Nương
Chúa Bà Thừa Thiên Công Chúa
Hệ thống Nam Thần
Hệ thống Nam thần gồm các vị thần có thần tích nghiêng nhiều yếu tố huyền huyễn thể hiện ước mơ, khao khát sức mạnh chống lại thiên tai, lũ lụt, bảo vệ cuộc sống bình yên, êm ấm của nhân dân địa phương.