Chầu Chín Cửu Tỉnh là vị thánh chầu thứ chín trong hàng Tứ phủ Thánh Chầu đứng sau Chầu Tám Bát Nàn và đứng trước Chầu Mười Đồng Mỏ, là vị thánh chầu chầu uy quyền vốn dòng tiên nữ trên Thiên Đình, giáng hạ xuống đất Bỉm Sơn Thanh Hóa giúp dân.
Dâng văn Chầu Cửu xứ Thanh
Anh linh hiển hách quyền hành gần xa.
Đồi Ngang hầu cận Mẫu Bà
Sòng Sơn – Phố Cát thực là trang nghiêm.
Dung nghi tính hạnh thảo hiền
Khăn điều áo thắm dịu hiền thanh otân.
Sự tích Chầu Chín Cửu Tỉnh
Chầu Chín Cửu Tỉnh vốn dòng tiên nữ trên Thiên Đình vì vậy mà các thần tích về chầu không rõ ràng và đẩy đủ, chỉ biết là chầu sinh giáng ở đất Bỉm Sơn, Thanh Hóa để cứu dân độ thế.
Sau khi thác hóa chầu trở thành vị Chầu Bà kề cận biên chép sổ sách bên Mẫu. Cũng có quan niệm cho rằng Chầu Chín là Quỳnh Hoa Công Chúa trên Thiên Cung cùng với Chầu Đệ Nhất (Quế Hoa Công chúa), hai chầu giáng hạ xuống Đồi Ngang, Phố Cát, kề cận bên Đức Quốc Mẫu Liễu Hạnh. Chầu được Quốc mẫu Liễu Hạnh cho làm Chầu bà thủ đền ở đền Sòng Sơn nên còn gọi là Chầu Cửu Sòng Sơn.
Về nguồn gốc danh hiệu Chầu Chín Cửu Tỉnh, theo phiêm âm tiếng hán “Cửu” là chín, “Tỉnh” là giếng, vậy nên Cửu Tỉnh cũng có nghĩa là chín giếng, đó cũng chính là ý nghĩa trong danh hiệu của chầu, chầu cai quản chín mạch nước giếng âm dương ở xứ Thanh Hoa, nên đôi khi người ta cũng gọi chầu là Chầu Cửu Đền Sòng.
Chầu Chín Cửu Tỉnh khi giá ngự về đồng như nào ?
Chầu Chín Cửu Tỉnh thường khi giá ngự về đồng ở những ngôi đền chính thờ Chầu, ngoài ra còn ở một số đền còn thờ chầu làm Chầu Thủ Đền. Khi hầu giá Chầu Chín Cửu Tỉnh, thanh đồng dâng chầu trang phục áo màu đỏ, cũng có một số nơi dâng chầu áo màu hồng, sau khi thỉnh chầu về khai quang rồi múa mồi, ban tài phát lộc cho thanh đồng, con nhang đệ tử cùng bách gia trăm họ.
Một số hình ảnh về chầu Cửu khi giá ngự về đồng.
Đền thờ Chầu Cửu ở đâu?
Chầu Chính Cửu Tỉnh thường được thờ cận kề bên Mẫu, nhưng đền được coi là đền chính của chầu là Đền Sòng Sơn Thanh Hóa và Đền Chín Giếng, Phủ Bóng (Nguyệt Du Cung) tại Phủ Dầy Nam Định.
Văn Chầu Chín Cửu Tỉnh
Dâng văn chầu Cửu xứ Thanh
Anh linh hiển hách quyền hành gần xa
Đồi Ngang hầu cận Mẫu Bà
Sòng Sơn – Phố Cát thực là trang nghiêm
Dung nghi tính hạnh thảo hiền
Khăn điều áo thắm dịu hiền thanh tân
Danh thơm truyền khắp xa gần
Chầu Cửu linh ứng tài thần linh thông
Thướt tha vẻ nguyệt bóng hồng
Ngày ngày phụng mệnh cửa công ra vào
Sòng Sơn, Chầu ngự ngôi cao
Đền thanh cảnh lịch ai nào dám đương
Đền thờ phong thủy là nhường
In đồ bát cảnh cát tường phong quang
Đền thờ lập ở bên đàng
Cây cao bóng mát trang hoàng uy nghi
Sơn son thếp bạc đan trì
Rồng bay phượng múa tức thì chầu lên
Dạo chơi các phủ các đền
Cây Đa phủ Bóng khi miền Nghệ An
Trên đền đẹp nhất hoa lan
Nhất thanh nhì sắc làm quan trong triều
Thành tâm lễ bái thỉnh kiều
Chân quỳ vai kiệu trước sau trình bày
Xe loan giá ngự đền đây
Hồng vân sáng tỏ tầng mây cửu trùng
Ngự ra vẻ đẹp lạ lùng
Cô hầu cô hạ tùy tùng khâm sai
Chân giận cánh phượng văn hài
Kim xa, mã não hoa tai hột cườm
Trang hoàng sạch sẽ tinh tươm
Hộp trầu phấn sáp lược gương bên mình
Lưng đeo túi gấm xinh xinh
Ba ngàn thế giới vạn hình ngự ra
Thiêng thay là phép Chầu Bà
Danh truyền Nam Việt gần xa tiếng đồn
Chầu nay phụng mệnh thiên tôn
Quản đền quản phủ sớm hôm chuyên cần
Ai mà hữu phúc hữu nhân
Chầu Bà Đệ Cửu có phần dành cho
Kẻ nào bụng dạ quanh co
Chầu Bà Đệ Cửu cho lo suốt ngày
Chầu Bà có phép thiêng thay
Không phải ai cũng thỉnh rày được đâu
Chầu bà phép thuật nhiệm màu
Ngự ra Chầu phán một câu rõ ràng
“Ta đây lịch sự đàng hoàng
Ngự đồng những chốn trang hoàng thanh cao
Những kẻ giả dối tầm phào
Ăn gian nói dối ta sao ngự về
Một khi cách trở giang khê
Thành tâm một dạ ta về chứng minh
Khó khăn trăm nối ngàn hình
Ta về giáng phúc điện đình chính nơi
Kể cho không phải thỉnh mời
Ta đây sẽ giúp mọi nơi mọi đường
Chỉ cần một nén tâm hương
Phụng sự Tiên Thánh từ đường quanh năm
Ngày tư cho chí ngày rằm
Các ghế vọng bái chữ “tâm” làm đầu
Không cần cầu đảo đâu đâu
Thiết tha khấn nguyện hữu cầu ắt linh
Ta nay có lệnh Thiên Đình
Phải về khải tấu tâu trình Mẫu vương”
Phán xong kíp giá lên đường
Trẻ già trai gái tỏ tường biết ra
Hôm nay con thỉnh chầu bà
Xin bà giá ngự điện tòa trang nghiêm
Ban cho vạn phúc muôn niên
Cửu nhà khang khái thiên niên thọ trường.
