Thứ Ba, 22 tháng 1, 2019

Chầu Tám Bát Nàn

Chầu Tám Bát Nàn còn được gọi là Chầu Bát Nàn hay Bát Nàn Đại Tướng Đông Nhung, là vị Thánh Chầu thứ tám trong hàng Tứ Phủ Thánh Chầu, đứng sau Chầu Bảy Kim Giao và trước Chầu Chín Cửu Tỉnh.

Là vị thánh Chầu thuộc miền Thượng ngàn

“Sắc phong Đại tướng Bát Nàn
Danh tên nữ tướng, Vương ban lưu truyền.
Rằng xưa thời trước công nguyên
Chầu là tiên nữ trên thiên giáng trần”

Chầu Tám Bát Nàn là ai ?

Chầu Tám Bát Nàn giáng hạ dưới thời nước ta còn trong ách đô hộ của nhà Đông Hán, với tên gọi là Vũ Thị Thục Nương, con gái của thầy thuốc Vũ Chất, nguyên quán ở Phượng Lâu, Bạch Hạc nay thuộc tỉnh Vĩnh Phúc.

Thần tích về Chầu Tám Bát Nàn

Thần tích vẫn còn lưu truyền về gia đình dòng họ Vũ vốn thuộc dòng hào phú vùng Phượng Lâu, một hôm ông Vũ Chất đi dạo chơi qua ngọn núi nọ thấy ngôi miếu thờ Sơn Tinh Công Chúa được lập từ thời thượng cổ, nay hoang tàn đổ nát, ông thành tâm liền huy động nhân dân quanh vùng góp tiền của công sức để tu sửa lại ngôi đền khang trang hơn. Khi về đến nhà chợt nằm mộng thấy có người tiên nữ đến xin làm con để trả ơn đã sửa đền. Liền đó, vợ ông thấy gió thu thổi, rồi có bóng người tiên nữ hiện ra trong làn hoa rơi trước cửa, kế đến thái bà thụ thai, đến ngày rằm tháng tám thì hạ sinh được chầu bà.

Lớn lên xinh đẹp đảm đang lại giỏi cung kiếm. Thái Thú Giao Châu lúc bấy giờ là Tô Định đem lòng si mê, muốn cùng bà kết duyên nhưng bà không chịu. Hắn bèn sai người giết hại cha bà cùng với lang quân của bà là Phạm Danh Hương. Thù nhà nợ nước, bà bèn tập hợp quân dân phất cờ khởi nghĩa. Vào năm 40 (SCN), chầu hội quân cùng với Hai Bà Trưng đánh đuổi được quân xâm lược Đông Hán.

Cũng trong tích này còn lưu truyền câu chuyện, khi dấy binh khởi nghĩa ở Tân La thì chầu bà đã nghe tiếng Hai Bà Trưng hiệu triệu, nhưng còn băn khoăn chưa biết có nên tập hợp nghĩa quân cùng với Hai Bà Trưng không, thì vào đêm đó chầu nằm mơ thấy nữ thần vâng lệnh Ngọc Hoàng xuống trao cho chầu bà lá cờ thần và khuyên chầu hội nghĩa theo Hai Bà Trưng phất cờ dẹp giặc, và Chầu đã làm theo ý trời về Mê Linh tụ nghĩa. Chầu được Bà Trưng Vương phong cho là Bát Nàn Đông Nhung Đại Tướng Quân, cùng chầu Bảy Kim Giao và Lê Chân Tướng Quân (Thánh Thiên Công Chúa) trấn giữ miền duyên hải từ Hải Phòng đến Thái Bình.

Năm 43 (SCN), sau ba năm nước nhà độc lập, quân Đông Hán dưới quyền chỉ huy của Mã Viện, quay lại xâm chiếm nước ta, bà cùng với Hai Bà Trưng kiên cường đánh trả, nhưng do thế yếu cuối cùng chầu cũng theo gương Hai Bà, trẫm mình để bảo toàn khí tiết. Thi thể của Chầu trôi dạt đến đâu nhân dân lập đền thờ ngài ở đó.

Đền thờ Chầu Tám Bát Nàn ở đâu? 

Đền thờ Chầu Tám Bát Nàn có ở rất nhiều nơi, nổi tiếng nhất có Đền Tiên La thuộc thôn Đoan Hùng, Hưng Hà, Thái Bình đây là nơi nhân dân chịu ơn chầu và cũng là nơi di thể chầu trôi về, nên ở đây chầu còn được tôn xưng là Mẫu Tiên La. Tại đây vẫn còn lưu truyền câu chuyện khi Chầu Bát đã thác hóa ở trên ngàn, chầu còn hóa phép đốn cây rừng, đóng thành bè gỗ theo dòng trôi về bến sông gần đền Tiên La rồi báo mộng cho người thủ đền cùng dân quanh vùng ra đón bè về để tu sửa đền.

Đền Chầu Tám Đồng Mỏ, thuộc thị trấn Đồng Mỏ, tỉnh Lạng Sơn tương truyền là nơi chầu hóa 

Đền Tân La ở Dốc Lã thuộc tỉnh Hưng Yên là nơi chầu đóng quân.

Đền Tiên La (đền vọng) hay còn gọi là Đền Tám Gian tại đường Lê Lợi, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng cũng là nơi di hài chầu trôi về, tại đây bà còn được tôn xưng với tên Chúa Bát Nàn.

Ngoài ra còn rất nhiều đền khác trong tỉnh Thái Bình và nơi quê nhà của chầu ở tỉnh Vĩnh Phúc.

Chầu Tám Bát Nàn khi ngự đồng như nào ?

Chầu Bát là vị thánh chầu thường hay giá ngự về đồng, nhất là trong những dịp tiệc vui hoặc khi về đền chầu. Khi ngự đồng Chầu thường mặc áo màu vàng đầu đội khăn đóng (khăn vành dây) màu vàng, có dải von hoặc vỉ lét thắt dải buộc, sau lưng dắt kiếm và cờ lệnh như khi ra trận. Chầu là võ tướng vì vậy sau lễ tấu hương và khai quang múa kiếm cờ như quan lớn.

Chầu Tám Bát Nàn

Chầu Tám Bát Nàn

Một số hình ảnh khi chầu Bát loan giá ngự đồng

Ngày tiệc Chầu Tám Bát Nàn

Ngày tiệc của Chầu Bát là ngày 17/3 âm lịch (là ngày chầu hóa)

Văn Chầu Tám Bát Nàn

Phúc lành có được duyên nay
Về đây mới biết chuyện ngày xa xưa
Có tâm Phật Mẫu dẫn đưa
Con về Chầu Bát quỳ thưa lễ người.

Đủ đầy trái ngọt, hoa tươi
Lòng con thành kính xin người chứng tâm
Gió đưa thoảng mát hương trầm
Đền Chầu tĩnh tọa sơn lâm ngút ngàn.

Sắc phong “Đại tướng Bát Nàn”
Danh tên nữ tướng, Vương ban lưu truyền.
Rằng xưa thời trước công nguyên
Chầu là tiên nữ trên thiên giáng trần

Mười lăm tháng tám giờ dần
Làm con họ vũ, tảo tần nết na
Lớn lên xinh đẹp tài hoa
Đoan trang dáng ngọc sương sa cửu tuyền.

Trời se số phận tơ duyên
Lấy người họ Phạm Danh Hương cũng là
Tình nồng đang thắm mặn mà
Ngờ đâu tan vỡ lệ nhòa trời xanh

Oan tình sao phận mỏng manh
Phải đâu nhan sắc mà thành chia ly.
Nguyên do Tô Định mê si
Yêu nàng không được mới thì ra tay

Hại đi hai mệnh thân này
Chồng, cha nghĩa nặng ơn dày đã xa
Oan này nợ nước thù nhà
Chuyên binh luyện sĩ để mà cứu dân

Ngày đêm luyện tập chuyên cần
Đợi ngày tụ nghĩa xa gần xem sao
Trưng Vương khởi nghĩa cờ đào
Chầu theo phụng sự cùng vào quân binh

“Lê Chân” thống lĩnh đội hình
Dẹp tan Tô Định quân binh tụ về
Chầu đi tu ở chùa quê
Tiên La-niệm Phật say mê tháng ngày

Cầu Trời đất nước đổi thay
Dân không cực khổ tâm này mới yên
Dã tâm giặc chẳng từ hiền
Khởi binh xâm lược cậy quyền mạnh đông

Vận nhà đất nước chờ trông
Ai người ra giúp để trông cậy nhờ
Hai bà Trưng đã dựng cờ
Nữ nhi Chầu cũng chẳng mờ lòng trung

Quyết đem tài trí anh hùng
Đánh quân Mã Viện, kiên trung ngoan cường
Máu đào áo đỏ thê lương
Thế quân giặc mạnh khó lường ai hay

Thôi thì đâu tiếc thân này
Bao năm trần giới một ngày về thiên
Chầu hóa về khắp mọi miền
Dân ơn dựng lập đền thiêng phụng thờ

Phượng Lâu – Vĩnh Phú là quê
Hưng Yên – Dốc Lã dựng cờ đóng quân
Thái Bình – Tiên La cũng gần
Hải Phòng Đền vọng di thân dạt về

Đền thờ Chầu khắp miền quê
Linh thiêng tố hảo Chầu về hiển linh
Vân khăn đai thắt quanh mình
Kiếm vàng cờ lệnh quân binh rõ ràng

Phất cờ quân xếp đôi hàng
Lệnh truyền kiếm chỉ, trông càng uy linh
mấy ai rõ được sự tình
Tháng ba mười bẩy hóa sinh cõi trời.

Địa danh Đồng Mỏ chính nơi
Lưu truyền sự tích cho đời mai sau.
Về Chầu đường chẳng xa đâu
Ngã ba thị trân đường tàu ngang qua,

Đồi cao trên đỉnh cung tòa
Uy linh tố hảo thật là trang nghiêm,
Long xà hổ phục đôi bên
Nhất tâm nhất đạo tìm lên mà về.

Đền Chầu cảnh đẹp say mê
Ai lên tìm đến ra về chẳng quên
Muốn cho tốt đẹp dài bền
Về Chầu mà nguyện sớ tên mà trình

Chầu về hiện giáng uy linh
Độ ban taì lộc đời mình đẹp tươi
Ước mong tâm nguyện tròn mười
Vinh sang cuộc sống đẹp tươi cho mình

Phải đâu duyên phận hữu tình
Về Chầu được phúc cho mình sáng ra
Quanh năm tần tảo ở nhà
Không bằng một buổi đi xa về Chầu

Đức tin mãi nguyện một câu
A-Di-Đà-Phật in sâu tâm mình

Thứ Hai, 21 tháng 1, 2019

Chầu Chín Cửu Tỉnh


Chầu Chín Cửu Tỉnh là vị thánh chầu thứ chín trong hàng Tứ phủ Thánh Chầu đứng sau Chầu Tám Bát Nàn và đứng trước Chầu Mười Đồng Mỏ, là vị thánh chầu chầu uy quyền vốn dòng tiên nữ trên Thiên Đình, giáng hạ xuống đất Bỉm Sơn Thanh Hóa giúp dân.

Dâng văn Chầu Cửu xứ Thanh
Anh linh hiển hách quyền hành gần xa.
Đồi Ngang hầu cận Mẫu Bà
Sòng Sơn – Phố Cát thực là trang nghiêm.
Dung nghi tính hạnh thảo hiền
Khăn điều áo thắm dịu hiền thanh otân.

Sự tích Chầu Chín Cửu Tỉnh

Chầu Chín Cửu Tỉnh vốn dòng tiên nữ trên Thiên Đình vì vậy mà các thần tích về chầu không rõ ràng và đẩy đủ, chỉ biết là chầu sinh giáng ở đất Bỉm Sơn, Thanh Hóa để cứu dân độ thế. 

Sau khi thác hóa chầu trở thành vị Chầu Bà kề cận biên chép sổ sách bên Mẫu. Cũng có quan niệm cho rằng Chầu Chín là Quỳnh Hoa Công Chúa  trên Thiên Cung cùng với Chầu Đệ Nhất (Quế Hoa Công chúa), hai chầu giáng hạ xuống Đồi Ngang, Phố Cát, kề cận bên Đức Quốc Mẫu Liễu Hạnh. Chầu được Quốc mẫu Liễu Hạnh cho làm Chầu bà thủ đền ở đền Sòng Sơn nên còn gọi là Chầu Cửu Sòng Sơn.

Về nguồn gốc danh hiệu Chầu Chín Cửu Tỉnh, theo phiêm âm tiếng hán “Cửu” là chín, “Tỉnh” là giếng, vậy nên Cửu Tỉnh cũng có nghĩa là chín giếng, đó cũng chính là ý nghĩa trong danh hiệu của chầu, chầu cai quản chín mạch nước giếng âm dương ở xứ Thanh Hoa, nên đôi khi người ta cũng gọi chầu là Chầu Cửu Đền Sòng.

Chầu Chín Cửu Tỉnh khi giá ngự về đồng như nào ?

Chầu Chín Cửu Tỉnh thường khi giá ngự về đồng ở những ngôi đền chính thờ Chầu, ngoài ra còn ở một số đền còn thờ chầu làm Chầu Thủ Đền. Khi hầu giá Chầu Chín Cửu Tỉnh, thanh đồng dâng chầu trang phục  áo màu đỏ, cũng có một số nơi dâng chầu áo màu hồng, sau khi thỉnh chầu về khai quang rồi múa mồi, ban tài phát lộc cho thanh đồng, con nhang đệ tử cùng bách gia trăm họ.

Chầu Chín Cửu Tỉnh

Một số hình ảnh về chầu Cửu khi giá ngự về đồng.

Đền thờ Chầu Cửu ở đâu?

Chầu Chính Cửu Tỉnh thường được thờ cận kề bên Mẫu, nhưng đền được coi là đền chính của chầu là Đền Sòng Sơn Thanh Hóa và Đền Chín Giếng, Phủ Bóng (Nguyệt Du Cung) tại Phủ Dầy Nam Định.

Văn Chầu Chín Cửu Tỉnh

Dâng văn chầu Cửu xứ Thanh

Anh linh hiển hách quyền hành gần xa

Đồi Ngang hầu cận Mẫu Bà

Sòng Sơn – Phố Cát thực là trang nghiêm

Dung nghi tính hạnh thảo hiền

Khăn điều áo thắm dịu hiền thanh tân

Danh thơm truyền khắp xa gần

Chầu Cửu linh ứng tài thần linh thông

Thướt tha vẻ nguyệt bóng hồng

Ngày ngày phụng mệnh cửa công ra vào

Sòng Sơn, Chầu ngự ngôi cao

Đền thanh cảnh lịch ai nào dám đương

Đền thờ phong thủy là nhường

In đồ bát cảnh cát tường phong quang

Đền thờ lập ở bên đàng

Cây cao bóng mát trang hoàng uy nghi

Sơn son thếp bạc đan trì

Rồng bay phượng múa tức thì chầu lên

Dạo chơi các phủ các đền

Cây Đa phủ Bóng khi miền Nghệ An

Trên đền đẹp nhất hoa lan

Nhất thanh nhì sắc làm quan trong triều

Thành tâm lễ bái thỉnh kiều

Chân quỳ vai kiệu trước sau trình bày

Xe loan giá ngự đền đây

Hồng vân sáng tỏ tầng mây cửu trùng

Ngự ra vẻ đẹp lạ lùng

Cô hầu cô hạ tùy tùng khâm sai

Chân giận cánh phượng văn hài

Kim xa, mã não hoa tai hột cườm

Trang hoàng sạch sẽ tinh tươm

Hộp trầu phấn sáp lược gương bên mình

Lưng đeo túi gấm xinh xinh

Ba ngàn thế giới vạn hình ngự ra

Thiêng thay là phép Chầu Bà

Danh truyền Nam Việt gần xa tiếng đồn

Chầu nay phụng mệnh thiên tôn

Quản đền quản phủ sớm hôm chuyên cần

Ai mà hữu phúc hữu nhân

Chầu Bà Đệ Cửu có phần dành cho

Kẻ nào bụng dạ quanh co

Chầu Bà Đệ Cửu cho lo suốt ngày

Chầu Bà có phép thiêng thay

Không phải ai cũng thỉnh rày được đâu

Chầu bà phép thuật nhiệm màu
Ngự ra Chầu phán một câu rõ ràng
“Ta đây lịch sự đàng hoàng

Ngự đồng những chốn trang hoàng thanh cao

Những kẻ giả dối tầm phào

Ăn gian nói dối ta sao ngự về

Một khi cách trở giang khê

Thành tâm một dạ ta về chứng minh

Khó khăn trăm nối ngàn hình

Ta về giáng phúc điện đình chính nơi

Kể cho không phải thỉnh mời

Ta đây sẽ giúp mọi nơi mọi đường

Chỉ cần một nén tâm hương

Phụng sự Tiên Thánh từ đường quanh năm

Ngày tư cho chí ngày rằm

Các ghế vọng bái chữ “tâm” làm đầu

Không cần cầu đảo đâu đâu

Thiết tha khấn nguyện hữu cầu ắt linh

Ta nay có lệnh Thiên Đình

Phải về khải tấu tâu trình Mẫu vương”

Phán xong kíp giá lên đường

Trẻ già trai gái tỏ tường biết ra

Hôm nay con thỉnh chầu bà

Xin bà giá ngự điện tòa trang nghiêm

Ban cho vạn phúc muôn niên

Cửu nhà khang khái thiên niên thọ trường.

Chủ Nhật, 20 tháng 1, 2019

Chầu Mười Đồng Mỏ

 

“Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha…” 


Chầu Mười Đồng Mỏ là vị thánh chầu thứ mười trong hàng Tứ phủ Thánh chầu, đứng sau Chầu Chín Cửu Tỉnh, cũng giống như Chầu Tám Bát Nàn, Chầu Mười Đồng Mỏ là vị nữ tướng anh linh hiển hách nhất vùng Lạng Sơn. Tên gọi Đồng Mỏ được lấy từ địa danh nơi chầu đã lập được nhiều chiến công hiển hách trong công chiến đấu trấn giữ bảo vệ bờ cõi trước quân xâm lược nhà Minh.

Sự tích Chầu Mười Đồng Mỏ

Có nhiều sự tích kể về Chầu Mười Đồng Mỏ khắp vùng Lạng Sơn, tuy nhiên hai sự tích dưới đây thường được phần đông nhân dân trong vùng truyền tụng:

Sự tích Chầu Mười Đồng Mỏ là con gái tù trưởng ở đất Đồng Mỏ

Sinh thời Chầu giỏi võ và kiếm cung, khi vua Lê Thái Tổ hiệu triệu toàn dân đánh giặc, chầu đã chiêu binh ra sức giúp triều đình. Sau khi giặc tan triều đình phong công, trấn giữ vùng Mỏ Ba, lúc thanh bình chầu lại giúp dân lập ấp tế trợ cứu bần. Đến mùa thu Chầu mãn hạn về tiên. Triều đình phong tặng anh hùng liệt nữ, tiếng Chầu anh linh biến hiện khắp Bắc Trung Nam xa gần nô nức trảy hội Mỏ ba. Chầu được Mẫu sắc phong Khâm Sai tứ phủ là một trong những vị Chầu tối linh được nhân dân và con nhang đệ tử  loan giá phụng thờ.

Sự tích Chầu Mười Đồng Mỏ dưới thời Lê Thái Tổ Trung Hưng khởi binh chống giặc

Theo tích này thì Chầu Mười vốn là người Tày, dưới thời vua Lê Thái Tổ Trung Hưng khởi binh chống giặc. Chầu sinh quán trong một gia đình có truyền thống đao cung võ nghệ bao đời trên đất Mỏ Ba (nay là Đồng Mỏ), Chi Lăng, Lạng Sơn. Lớn lên chầu lẫm liệt oai phong trở thành vị nữ tướng tài ba, tập hợp dân các dân tộc ở đất Đồng Mỏ, giúp vua Lê đánh đuổi giặc Minh mưu đồ xâm lấn nước Nam ta. “Một mối xa thư đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu. Hai vầng nhật nguyệt chói lòa, đâu dung lũ treo dê bán chó”, nàng chiêu mộ binh sĩ, rèn đúc giáo gươm quyết phò Lê Lợi diệt giặc cứu khổ muôn dân. Vua rất tin tưởng, giao cho chầu trấn giữ các châu, nơi cửa ải Chi Lăng.  Năm ấy trận Chi Lăng, Xương Giang trăm bề gian khó nhưng vị nữ nhi vẫn xả thân chiến trường, một đao một ngựa giao chiến chầu lập công chém đầu Liễu Thăng. 

Kháng chiến thắng lợi, chầu được vua phong công, giao cho cai quản vùng Mỏ Ba, Đồng Mỏ, trấn giữ ải Chi Lăng. Tại vùng Mỏ Ba, ba giúp dân lập xóm ấp làng bản, dạy dân làm ăn, được già trẻ xa gần ai ai cũng mến phục. Đến cuối mùa thu thì chầu về tiên.

Đền thờ Chầu Mười Đồng Mỏ ở đâu?

Đền Chầu Mười Đồng Mỏ được lập ngay sát cửa ải Chi Lăng, nơi chầu trấn giữ năm xưa, chính thờ là Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Mỏ Ba Linh Từ – ngôi đền nổi tiếng xứ Lạng thờ phụng Chầu Mười thuộc xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, Chi Lăng, Lạng Sơn.

Đền Chầu Mười Đồng Mỏ Chi Lăng.

Chầu Mười Đồng Mỏ khi giá ngự về đồng

Chầu Mười thường hay loan giá ngự đồng trong các dịp tiệc vui hoặc tại các cửa đền ở đất Lạng Sơn. Khi ngự đồng, chầu thường mặc áo vàng, đầu đội khăn vàng cuốn chữ nhân, ra tay dấu 10 ngón, lưng đeo cờ lệnh. Sau lễ khai quang dân hương, chầu một tay múa kiếm, tay kia múa cờ lệnh như là khi chầu xông pha nơi trận mạc.

Chầu Mười Đồng Mỏ

Thanh đồng loan giá Chầu Mười Đồng Mỏ

Tiệc Chầu Mười Đồng Mỏ

Hàng năm vào ngày 1 tháng 10 âm lịch, du khách xa gần đã bắt đầu hành hương về Đền Mỏ Ba nhân tháng tiệc chầu Mười Đồng Mỏ. Tuy nhiên để trả lời cho câu trả lời chính tiệc chầu Mười là ngày nào thì còn nhiều ý kiến khác nhau.

Theo huyền tích Chi Lăng, Xương Giang thì ngày tiệc của Chầu là vào 20/9. Còn theo một số tài liệu khác như sử nhà Lê thì ngày tiệc của Chầu là ngày 20/10, có nơi là 10/11.

Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, ở đây có ghi lại trận chiến Chi Lăng vào ngày 20/9, cũng trùng khớp với trận đánh mà Chầu hi sinh, và cũng trùng với thời điểm cuối thu trong bản văn Chầu Mười đã viết: “Cuối thu mãn hạn về tiên – Nhân dân kỷ niệm lập đền Mỏ Ba”, như vậy thì ngày tiệc chính của Chầu Mười vào ngày 20/9 có thể cho là hợp lý nhất.

Kinh nghiệm đi Đền Chầu Mười Đồng Mỏ

Để di chuyển tới Đền Chầu Mười Đồng Mỏ, du khách có thể đi xe khách hoặc ô tô riêng tùy theo kế hoạch và sự xắp xếp của cá nhân cho hợp lý. Để có thể đi bằng xe khách, bạn có thể ra bến xe Mỹ Đình, Giáp Bát hoặc Nước Ngầm rồi bắt xe đi các tuyến Lạng Sơn để đến thị trấn Đồng Mỏ, Chi Lăng với thời gian dự kiến áng chừng gần 3h đồng hồ. Thông thường xe sẽ trả khách tại thị trấn Đồng Mỏ,  bạn cần bắt thêm một tuyến xe taxi hoặc xe ôm để chạy thẳng tới đền Đồng Mỏ cách đó chỉ khoảng chừng 5 đến 6km. Nếu đi bằng ô tô riêng khoảng chừng 2 tiếng rưỡi là lên đến nơi với quãng đường dài chừng 138Km theo đường cao tốc Hà Nội -Lạng Sơn. Lộ trình dự kiến phù hợp nhất: Qua Cầu Nhật Tân dọc theo đường Võ Nguyên Giáp tới đường cao tốc Hà Nội Bài Hạ Long/ QL18 đến ĐCT Hà Nội Bắc Giang/QL1A/QL37 – Cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – QL 279 – TL238A rồi đến Đền Chầu Mười

Bản văn Chầu Mười Đồng Mỏ

Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha
Vốn người sinh quán Mỏ Ba
Cần lao nối dõi việc nhà đao cung
Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng
Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu
Vua sai Chầu trấn các châu
Khắp vùng xứ Lạng địa iđầu giang san
Giặc Minh quen thói bạo tàn
Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu
Lệnh truyền hiệu triệu các châu
Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh
Mười đông chiến lược tung hoành
Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công
Rước Chầu trở lại sơn trung
Giúp dân lập ấp lên vùng Mỏ Ba
Đức tài đã dậy gần xa
Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn
Cuối thu mạn hạn về tiên
Nhân dân kỉ niệm lập Đền Mỏ Ba
Người gần cho chí người xa
Rủ nhau trảy hội mỏ ba sớm chiều
Đường lên khuất khúc cheo leo
Chênh vênh núi đá tai mèo nhấp nhô
Mỏ Ba phong thủy họa đồ
Suối trong uốn lượn đền thờ trang nghiêm
Long xà hổ phục chim muông
Vượn dâng trái chín ngát hương hồng đào
Nghe chim gõ mõ sớm chiều
Phượng hoàng tung cánh mĩ miều họa ca
Canh ba giờ tí hiện ra
Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng
Lưng đeo kiếm bạc cung vàng
Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng
Đêm thanh bẻ lái giữa dòng
Lạng Giang ,Bản Kí ,Kì Cùng Lạng Sơn
Dừng thuyền bái yết chùa tiên
Thoát thôi Chầu trở về miền Tam Thanh
Dạo chơi Bắc Địa Long Thành
Sông Hương , núi Ngự như tranh họa đồ
Tháp chùa Thiên Mụ nhấp nhô
Sài Gòn , Gia Định chơi chùa Vĩnh Nghiêm
Bạch Đằng bến Nghé Thủ Thiêm
Chơi thôi chầu lại về miền Cốc Giang
Lăng Ông cổ tích danh lam
Khi chơi Đà Lạt lúc sang Vũng Tàu
Khắp hòa Tam thập lục châu
Kon Tum Đắc Lắc một bầu sơn trung
Rừng già Chầu đã từng sang
Rừng Buôn Mê Thuột tiên nàng đón đưa
Chôm chôm soài cát rừng dừa
Trăm hoa ngàn quả tiễn đưa chân người
Bắc Nam trung một bầu trời
Dâng hương khấn nguyện Chầu Mười giáng lâm
Chữ rằng sở nguyện tòng tâm
Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời
Hôm nay văn hát mấy lời
Vun trồng công đức ngàn năm vững bền

Thứ Bảy, 19 tháng 1, 2019

Chầu Bé Bắc Lệ

Chầu bé Bắc Lệ là vị thánh chầu rất linh thiêng và thường xuyên hiển linh ngự đồng, chầu đứng cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà sau Chầu Mười Đồng Mỏ, cũng có lẽ là chầu đứng cuối nên được gọi Chầu Bé. Tuy thứ bậc chầu là cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà chầu không ngự đồng, cứ mỗi khi chầu ngự đồng là cả một bầu không khí vui tươi hồ hởi đón chầu về đồng. Tên Bắc Lệ là địa danh nơi chầu hiển linh.

“Ai lên tới Cao Sơn xứ Lạng
Hỏi thăm đền chầu bé nơi nao
Hỏi ra Bắc Lệ đi vào
Ngôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầng
Ngàn cỏ hoa nghiêng mình rủ lá
Bầy chim muông bách thú quỳ tâu
Chim oanh ríu rít bên lầu”

— Trích văn Chầu Bé Bắc Lệ

Thần tích Chầu Bé Bắc Lệ

Miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn cho đến ngay nay vẫn lưu truyền nhiều thần tích về vị chúa bà linh thiêng anh linh nhất vùng Lạng Sơn –  Chầu Bé Bắc Lệ, chầu vốn gốc người Nùng giáng sinh xuống miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn dưới thời vua Lê Thái Tổ. Tương truyền rằng, Chầu Bé Bắc Lệ là do Mẫu Thượng Ngàn hóa thân, chầu có phép thần thông biến hiện do Đức Thái Tổ ban quyền, ra sức giúp vua Lê Thái Tổ trong cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh, và sau này được vua phong là Lê Mại Đại Vương. Vì vậy, đôi khi Chầu Bé cũng được người ta đồng nhất với Chúa Bà Sơn Trang.

Chầu Bé Bắc Lệ là vị thánh chầu có công lao giúp dân, giúp nước, anh linh hiển hách chống quân xâm lược nhà Minh, khi thanh nhàn ,chầu cùng các tiên nữ dạo chơi khắp chốn thắng cảnh hữu tình, dạy dân chúng trồng trọt chăn nuôi, lên rừng làm ruộng bậc thang, xuống sông suối đánh bắt cá tôm. Với phép thiêng, Chầu Bé lay núi chuyển ngàn, đôi lúc rong chơi chầu lấy tàu lá giả làm hàng bán để trêu đùa người trần gian. Tuy đành hanh, sắc sảo nhưng Chầu cũng hết sức nhân hậu, có việc dữ lành Chầu đều mách bảo cho người trần được biết mà tránh. Chầu anh linh giúp dân giúp nước độ người viễn xứ tha hương, lúc lại hiện hóa ra người bán hàng, chữa bệnh cứu người.

“Tuổi chầu Bé đương tuần trăng độ
Phép sơn trang đức tổ danh truyền
Phép tiên lay núi chuyển ngàn i i i
Bẻ ba tàu cỏ giả hàng bán chơi
Bạn Thổ, Mán nơi nơi tìm đến
Đàn ngũ âm múa lượn hát ca
Chiều chiều thơ thần bên đồi i i i”

Chầu Bé Bắc Lệ khi loan giá ngự đồng

Chầu Bé Bắc Lệ cùng với Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Chầu Lục Cung Nương, là ba vị Thánh Chầu  trên Thượng Ngàn hay về ngự đồng nhất. Tuy thứ bậc chầu cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà không thỉnh chầu vệ ngự. Khi Chầu ngự về đồng thường hay mặc áo đen hoặc áo xanh chàm (trước đây chầu chỉ mặc quầy và áo ngắn đến hông), chân đi xà cạp, trên vai đeo gùi hoa. Khi Chầu về đồng, sau khi hành lễ  khai quang rồi múa mồi. Đôi khi Chầu Bé có thể giống như Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục  trong nghi lễ chứng  tòa Sơn Trang trong đàn mở phủ, sang khăn cho tân đồng hoặc chứng mâm giầu trình, ban tài phát lộc cho thanh đồng đệ tử cùng bách gia trăm họ. Có thể nói trong các giá hầu, giá Chầu Bé Bắc Lệ là một trong những giá hầu với âm hưởng và nghi thức vui tươi, rộn ràng, nhộn nhịp nhất.

Chầu Bé Bắc Lệ

Thanh đồng Kim Huệ (Thủ nhang Phủ Chính Tiên Hương – Phủ Dầy Nam Định) loan giá Chầu Bé Bắc Lệ.

Khánh tiệc Chầu Bé Bắc Lệ

Tiệc Chầu Bé Bắc Lệ vào ngày 20/9 âm lịch, có nơi tổ chức vào ngày 12/9 âm lịch.

Đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ

Đền thờ chính của Chầu Bé là ngôi đền nhỏ bên cạnh đền Bắc Lệ ở xã Tân thành, huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn. Ngoài ra, ở một số bản đền có các Chầu Bé cũng trên Thượng Ngàn, là  các vị chầu bé bản đền và chỉ khi về chính đền, các vị đó mới ngự. Ví dụ như: Chầu Bé Đông Cuông (ở Đền Đông Cuông, Yên Bái), Chầu Bé Đồng Đăng (ở Đền Đồng Đăng, Lạng Sơn); Chầu Bé Tam Cờ (ở Đền Tam Cờ, Tuyên Quang); Chầu Bé Đền Ghềnh (ở Đền Ghềnh, Hà Nội). Tuy có sự xuất hiện của các vị Chầu Bé tại các đền khác nhau, song người ta coi đó là Chầu Bé Bắc Lệ đang giáng hiện muôn nơi. Và đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ cũng là một địa điểm tâm linh linh thiêng nhất. Vào ngày lễ tiêc Chầu Bé, người dân địa phương và du khách muôn nơi nô nức đổ về khu di tích này để chiêm bái và thành tâm dâng lễ lên chầu, bên cạnh đó nghi thức thường thấy múc nước suối đền Bắc Lệ để lau tượng như một nghi thức thiêng liêng trong lễ tắm ngai tại đây.

Đền Châu Bé Bắc Lệ

Di tích lịch sử Đền Công Đồng Bắc Lệ.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ

Dưới đây ban biên tập xin gửi tới bạn độc là một vài bản hát văn Chầu Bé Bắc Lệ mẫu mực trong nghệ thuật hát văn Việt Nam. Văn Chầu Bé thường được sử dụng rất nhiều trong mỗi buổi thực hành nghi lễ.


Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 1



Ai lên tới Cao Sơn xứ Lạng
Hỏi thăm đền chầu bé nơi nao
Hỏi ra Bắc Lệ đi vào
Ngôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầng

 

Ngàn cỏ hoa nghiêng mình rủ lá
Bầy chim muông bách thú quỳ tâu
Chim oanh ríu rít bên lầu
Phượng Hoàng tung cánh về chầu Động Tiên

 

Vượn trên non ru con rầu rĩ
Thú lâm sơn cảnh đẹp tự nhiên
Một bầu gió mát trăng thanh
Đàn thông réo rắt bên duyền suối reo

 

Đường uốn khúc quanh đèo dốc núi
Núi hiểm nghèo đất sỏi đá ong
Một bầu sơn thuỷ thong dong
Công Đồng Bắc Lệ , Kì Cùng ,Thất Khê

 

Trăm thứ quả mang về tiến Mẫu
Hái rau bi, củ đậu măng tươi
Cơm lam , rau sắng củ mài
Khoai môn đậu lạc sắn đồi rượu tăm

 

Bạn tri âm đông đào tây liễu
Áo xanh chàm yểu điệu vào ra
Gót tiên quảy lẵng hái trà
Chân quấn xà cạp nón tu lờ,dao quai

 

Miệng chầu cười trăm hoa đua nở
Chầu phán tiếng Nùng , tiếng Thổ tiếng Kinh
Đàn thông dạo khúc thanh bình
Sênh ngô sáo trúc tính tình hoà ca

 

Thường dạo cảnh Bảo Hà Trái Hút
Đền Đông Cuông Đức Đại tối linh
Tuyên Quang cảnh trí hữu tình
Núi Dùm Mẫu ngự ,thác ghềnh cỏ hoa

 

Ngự cung cấm một toà thạch động
Đền Ỷ La lồng lộng ngôi cao
Cây Xanh chầu mắc võng đào
Mỏ Than chầu ngự thấp cao mấy tầng

 

Cảnh núi rừng đèo heo hút gió
Thú sơn lâm hoa cỏ tốt tươi
Minh Lương suối lượn quanh đồi
Chầu thường dạo cảnh khắp nơi hữu tình

 

Lai Châu, Suối Rút Hoà Bình
Đỉnh non Bắc Kạn một mình cheo leo
Sơn Lâm như nước thủy triều
Khi thăng khi giáng khi đầy khi vơi

 

Hôm nay tấu thỉnh khuyên mời
Thỉnh mời Chầu Bé giáng nơi bản đền
Đăng trà quả thực dâng lên
Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 2

Kim chi ngọc diệp rành rành
Chầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trần
Núi xếp núi mấy tầng cao thấp
Cây chen cây tràn ngập màu lam

 

Đền thờ chầu bé trên ngàn
Có con suối nhỏ bắc ngang chân đồi
Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng
Nước long lanh in bóng trăng thu

 

Ngàn thông cất tiếng hát ru
Hoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hương
Chầu bé thượng Thổ Nùng chính gốc
Áo chàm xanh khăn lục đội đầu

 

Đai xanh kiềng bạc túi trầu
Tay cầm dao quắm,vác bầu nước khe
Dận hài sảo , đầu cài trâm dím
Vòng kim cương tam khí lồng tay

 

Hây hây mặt nước vơi đầy
Như bông hoa nở trước ngày đầu xuân
Tuổi Chầu bé đang tuần trăng độ
Phép sơn trang đức tổ ban truyền

 

Phép tiên biến lá làm thuyền
Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi
Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến
Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa

 

Tụ Long ,Bảo Lạc, Tam Cờ
Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu
Khắp đâu đâu nức danh Thần Nữ
Tự cổ triều quốc sử còn ghi
Danh thơm Nam Bắc Trung kỳ

 

Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương
Sắc phong tặng đại vương trường trị
Trên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lam
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Tả thời bạch hổ hữu thời thanh long

 

Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
Dải sông Tô uốn éo xinh ghê
Thông reo trúc hóa tứ bề
Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh

 

Vẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷ
Chầu giáng đền trấn trị yêu ma
Chầu về trắc giáng điện tòa
Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường.

 

Ngự :
Tính hay vỏ đắng gừng cay
Trầu têm cánh phượng , lại hay thuốc lào
Con mới dâng lên một ống vôi đào
Cau xanh cả quả, thuốc lào cả phong.

 

Nguyên xưa hầu mẫu trên ngàn
Phán ra trăm tiếng , trao chung ngôn từ
Theo hầu Diệu Tín thiền sư
Anh linh nổi tiếng, Bắc Lệ ngàn Lạng Sơn

 

Tiên chầu bé tính tình sắc sảo
Việc dữ lành mach bảo người trần gian
Ai ơi đừng thấy chầu dễ dàng
Ai mà thất trực chầu bé ra điều chanh chua.

 

Biết ra phải đến kêu ngay
Sắm sanh sửa lễ hầu Vua tạ Bà
Chữ sắt son kiệm cần liêm chính
Điểm tô son cho nước Việt dài lâu

 

Lời chầu bé hôm nay con ghi nhớ làm đầu.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 3

Kim chi ngọc diệp rành rành
Chầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trần
Núi xếp núi mấy tầng cao thấp
Cây chen cây tràn ngập màu lam
Đền thờ chầu bé trên ngàn
Có con suối nhỏ bắc ngang chân đồi
Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng
Nước long lanh in bóng trăng thu
Ngàn thông cất tiếng hát ru
Hoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hương
Chầu bé thượng vốn Nùng chính gốc
Áo chàm xanh khăn lục đội đầu
Đai xanh kiềng bạc túi trầu
Tay cầm dao quắm,vác bầu nước khe
Dận hài sảo , đầu cài trâm trí
Vòng kim cương tam khí lồng tay
Hây hây mặt nước vơi đầy
Như bông hoa nở trước ngày đấu xuân
Tuổi Chầu bé đang tuần trăng độ
Phép sơn trang đức tổ ban truyền
Phép tiên biến lá làm thuyền
Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi
Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến
Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa
Tụ Long ,Bảo Lạc, Tam Cờ
Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu
Khắp đâu đâu nức danh Thần Nữ
Tự cổ triều quốc sử còn ghi
Danh thơm Nam Bắc trung Kỳ
Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương
Sắc phong tặng đại vương trường trị
Trên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lam
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Tả thời bạch hổ hữu thời thanh long
Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
Dải sông Tô uốn éo xinh ghê
Thông reo trúc mọc tứ bề
Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh
Vẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷ
Chầu giáng đền trấn trị yêu ma
Chầu về trắc giáng điện tòa
Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường

Thứ Sáu, 18 tháng 1, 2019

Chầu bà bản đền

 Tên khác: Bản Đền công chúa hay Thủ điện công chúa 

  • Thân thế: Chầu là hiện thân của các vị thánh Mẫu tùy vào bản đền đó và địa phương mà Ngài thị hiện, vì vậy Chầu về đồng các màu sắc, thường người hầu Chầu thủ đền vào đầu năm thì mặc áo hồng khăn hồng, cuối năm thì mặc áo xanh khăn xanh.        
  • Hiện nay người ta không hầu và cũng không biết đến giá Chầu nữa nhưng văn Chầu thủ đền và một số nơi vẫn được lưu giá và hầu Ngài.

Chầu Bà Bản Đền là ai?

Bản Đền Công Chúa

Tên khác: Bản Đền công chúa hay Thủ điện công chúa

Thân thế: Chầu là hiện thân của các vị thánh Mẫu tùy vào bản đền đó và địa phương mà bà thị hiện, vì vậy Chầu về đồng các màu sắc, thường người hầu Chầu thủ đền vào đầu năm thì mặc áo hồng khăn hồng, cuối năm thì mặc áo xanh khăn xanh.

Bản Đền Công Chúa

Hiện nay người ta không hầu và cũng không biết đến giá Chầu nữa nhưng văn Chầu thủ đền và một số nơi vẫn được lưu giá và hầu bà.

Bản Đền Công Chúa


NỔI BẬT

Những ngôi đền, chùa tại Kiên Giang

  1- Thành phố Rạch Giá  Đình Thần Nguyễn Trung Trực 07 Nguyễn Công Trứ, Vĩnh Thanh, Rạch Giá, Kiên Giang, Việt Nam Vân Long Tự Nguyễn Bỉnh...