Trong hàng Tứ phủ Thánh Cô, Cô Tám Đồi Chè là vị thánh cô thứ 8 xếp sau Cô Bảy Tân La và Cô Chín Sòng Sơn. Cô Tám là vị thánh cô có quyền cao phép lớn nổi tiếng với phép chữa mọi bệnh trần gian. Người ta thường cầu cô để được cô ban cho sức khỏe và an khang thái bình cho bách gia trăm họ.
Trên Ba Bông dưới lại Thác Hàn
Ai lên Phong Mục lại sang Đồi Chè
Đền thờ trướng rủ màn che
Có Tiên Cô Tám hái chè trên non
Sự tích Cô Tám Đồi Chè
Hiện nay, thân thế về Cô Tám Đồi chè hầu như có rất ít tài liệu. Thân thế về Cô chủ yếu là do tương truyền, tuy nhiên phần đa đều thống nhất cho rằng, Cô Tám Đồi Chè giáng sinh dưới thời vua Lê Thái Tổ dấy binh khởi nghĩa, cùng thời với Cô Bơ Thác Hàn. Cô Tám vốn là người thiếu nữ trồng hái búp chè tại vùng Phong Mục, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá, sinh thời cô là người con gái đảm đang nết na tần tảo, hái búp chè xanh trên đồi, thường dùng làm thuốc chữa bệnh nên được nhân dân xa gần hết mực thương yêu gọi tôn hiệu là Cô Tám Đồi Chè.
Tại đây, cô cũng đã tham gia cuộc khởi nghĩa này và góp công lớn giúp vua đánh đuổi giặc ngoại xâm. Khi về lại tiên giới, cô được phong công lập đền thờ. Đồng thời được giao nhiệm vụ trấn giữ một bên sông Đò Lèn, Phong Mục. Tại đây, những khi thanh nhàn, cô thường an nhiên dạo chơi khắp vùng Hà Trung, Thanh Hoá, cũng có khi cô hiện hình trên dòng sông Mã cùng con thuyền độc mộc, bẻ lái ngắm cảnh dọc bờ sông Mã.
Đền thờ Cô Tám Đồi Chè ở đâu ?
Đền chính thờ Cô Tám Đồi Chè được thờ riêng tại đền cô thuộc đất Phong Mục, huyện Hà Trung. Ngoài ra tại xã Hà Thượng ,Đại Từ, Thái Nguyên cũng có một đền thờ vọng Cô Tám. Đền Cô tại đây, trước đây hết sức lụp sụp, nhưng nay do nhiều người hảo tâm công đức nên hiện nay khá khang trang, sạch đẹp. Cô Tám cũng còn được phối thờ ở một số đền, nhưng không nhiều.
Đền thờ Cô Tám Đồi Chè có 4 cung thờ chính. Với cung ngoài cùng thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, cung bên trong thờ Ngũ Vị Tôn Quan, cung tiếp theo thờ bà Chúa Sơn Trang. Và trong cùng là cung chính thờ Cô Tám với tượng cô được đặt uy nghiêm trong khám thờ gỗ sơn son thiếc vàng với màn phủ che bên ngoài. Để đi lễ đền Cô Tám Đồi Chè, du khách có thể kết hợp đi lễ đền Mẫu Thoải đền Hàn và đền Cô Bơ do cả ba ngôi đền thiêng này đều nằm trong cùng một khu vực thuộc ngã 3 đê Tả sông Lèn.
Bản văn Cô Tám Đồi Chè
Hầu giá Cô Tám Đồi Chè
Trong Tứ Phủ Thánh Cô, Cô Tám Đồi Chè hiếm khi về ngự đồng. Chỉ khi nào có người sát căn, sát vía cô hoặc đó là dịp hầu đón tiệc Cô Tám Đồi Chè tại các đền ở vùng Thanh Hoá thì thỉnh cô mới về.
Cô Tám Đồi Chè khi ngự đồng thường mặc áo xanh lá quần đen (có nơi là áo tím hoa cà). Cô thực hiện lễ khai quang sau đó múa mồi . Sau đó cô thường là múa tay tiên các điệu như người đi hái chè trên non
Khánh tiệc Cô Tám Đồi Chè
Tiệc Cô Tám Đồi Chè vào ngày 26 tháng 6 âm lịch
